De Gouden Weken

Door Basten Berg

De eerste weken van het schooljaar, ook wel de "gouden weken" genoemd, zijn cruciaal voor het opzetten van een goed klassenmanagement. In deze periode leggen effectieve leerkrachten de basis voor een succesvolle leeromgeving. Onderzoek uit de jaren ’80 toonde al aan dat goed georganiseerde leraren in de eerste weken meer taakgerichtheid en minder storend gedrag in hun klas zagen (Emmer et al., 1980). Hoe doen deze leraren dat precies? 

Vanuit de achtergrond als leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schrijft Basten op het platform eenmeesterinleren.nl artikelen en maakt hij YouTube video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de gratis community van een meester in leren vind je een overzicht van al deze kennisclips en een groep collega's om samen mee te leren. 

Effectieve aanpak in het basisonderwijs  
In de klaslokalen van effectieve leerkrachten zijn de eerste dagen goed voorbereid. Denk aan naambadges voor de leerlingen, materialen die klaarliggen, en direct een activiteit om mee te starten. De regels en verwachtingen worden helder gecommuniceerd en herhaald, zodat leerlingen precies weten wat er van hen wordt verwacht. Dit sluit nauw aan bij het gedachtegoed van het behaviorisme, waar het belang van duidelijkheid en het aanleren van gewenst gedrag door herhaling en beloning centraal staat. Daarnaast gebruiken deze leerkrachten vaak modelleren, waarbij ze zelf het gewenste gedrag voordoen om leerlingen een concreet voorbeeld te geven. Zo weten leerlingen precies wat er van hen verwacht wordt, wat zorgt voor een stabiele en rustige start van het schooljaar. 

Effectieve aanpak in het voortgezet onderwijs  
Net als in het basisonderwijs richten succesvolle leerkrachten in het voortgezet onderwijs zich op duidelijke regels en procedures vanaf de eerste dag. De verwachtingen voor zowel gedrag als leertaken worden meteen duidelijk gemaakt en consequent gehandhaafd. Dit sluit naadloos aan bij het principe van volledige instructie, waarbij leerkrachten zorgen dat alle benodigde kennis en vaardigheden stap voor stap worden overgebracht, zonder dat er ruimte is voor onduidelijkheden. Dit helpt leerlingen om te begrijpen wat er van hen verwacht wordt, zowel in hun gedrag als bij het uitvoeren van taken. Het directe instructiemodel biedt hierbij handvatten om lessen effectief en overzichtelijk te structureren. 

Hoewel effectieve klassenmanagers streng kunnen lijken door hun duidelijke regels, betekent dit niet dat ze geen humor gebruiken. Een lach kan veel doen voor het opbouwen van een prettige sfeer in de klas. 

Na de gouden weken: de omgeving behouden  
Een goede start is belangrijk, maar slechts het begin. Effectieve leerkrachten blijven hun beheersysteem onderhouden door leerlingen actief en betrokken te houden met interessante lessen. Een goede strategie hierbij is het gebruik van Positive Behavior Support, een aanpak waarbij gewenst gedrag wordt gestimuleerd door middel van beloningen en positieve bekrachtiging. Dit zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven om het juiste gedrag te vertonen, ook na de gouden weken. 

Daarnaast gebruiken leerkrachten motiverende strategieën zoals het aansluiten bij de interesses van de leerlingen en het aanbieden van uitdagende activiteiten. Dit sluit aan bij de principes van constructivisme en motivatie, waar het draait om het benutten van intrinsieke en extrinsieke motivatie, en het koppelen van leerdoelen aan de persoonlijke interesses van leerlingen. Hierdoor blijven leerlingen betrokken en nieuwsgierig. 

Een goed georganiseerde les, met duidelijke taken en voldoende instructies, zorgt ervoor dat leerlingen gemotiveerd blijven, zelfs tijdens zelfstandig werk. Het Activerende directe instructiemodel biedt een uitwerking om dit in de les te doen. Door een duidelijke opbouw, directe uitleg en activerende werkvormen met voldoende feedback op alle momenten worden het leer resultaat vergroot.  

Basisregels voor effectieve klassenmanagement

Vier basisregels voor effectief klassenmanagement uit bovenstaande tekst zijn de volgende vier basisregels te destilleren.  

Maak werkvereisten duidelijk: Leg uit hoe werk moet worden ingeleverd en wat de verwachtingen zijn. 

Communiceer details van opdrachten: Geef duidelijke instructies en herinner aan deadlines. 

Controleer werk in uitvoering: Volg regelmatig de voortgang en zorg dat elke leerling begrijpt wat hij of zij moet doen. 

Geef tijdige feedback: Terugkoppeling helpt leerlingen om te leren en te verbeteren. 

Deze aanpak helpt om je klassenmanagement stevig neer te zetten, ook na de gouden weken!